Częste pytania (FAQ)

Oto spis najczęstszych pytań razem z odpowiedziami. Na samym dole znajdziecie linki do innych FAQ (np. dotyczących hormonów).

Nie mam z kim pogadać, mogę do ciebie napisać?
Tak, napisz na n.grabiezca@gmail.com

Podstawowe informacje 

Transseksualistka to kobieta, która chce być facetem, tak?
Nie. Transseksualistka to kobieta, która urodziła się z męskim ciałem (mężczyzna -> kobieta). Transseksualista to odpowiednio facet, który urodził się z kobiecym ciałem (kobieta -> mężczyzna).
Posty-informatory

Co znaczy "trans*"?
Trans* to ogólna nazwa dla osób, których płeć w jakiś sposób odbiega od tej, z którą się urodziły. Mogą to być transseksualiści (ts), transgenderzy (tg), transwestyci (tv) czy genderfluid (zmienna płeć) lub genderqueer (trudna do określenia płeć).

Skąd mam wiedzieć, czy na pewno jestem trans?
To może ci powiedzieć wyłącznie zespół specjalistów (psycholog + seksuolog po medycynie + psychiatra) na podstawie testów, badań i obserwacji. Nie da się stwierdzić, czy ktoś jest transem bez pomocy lekarza. Na początku możesz się wspomóc testem na transseksualizm, żeby uporządkować myśli i podjąć decyzję, co do dalszych kroków.

W jakim wieku powinienem wiedzieć, że jestem trans?
W dowolnym. Nie ma określonych granic wiekowych, w których należy się zmieścić, żeby być trans. Można zorientować się w różnym wieku: we wczesnym dzieciństwie, przed dojrzewaniem, w trakcie dorastania, jako dorosły, w średnim wieku, na późną starość... Z moich obserwacji wynika, że najczęściej zdarza się to nastolatkom i młodym dorosłym (14-24). Nie ma też potrzeby wyciągać z przeszłości "męskich" faktów (np. bawienia się samochodami jako dziewczynka), żeby się uwiarygodnić na siłę. Liczy się stan obecny.

Czy trans może być gejem/transwestytą/lesbijką?
Trans jest mężczyzną, mimo niedopasowanego ciała, zatem może - tak samo jak inni mężczyźni - być gejem, transwestytą, biseksem, drag queen itd. Jeśli interesują go kobiety, to nie jest lesbijką, a heteroseksualnym facetem.

Czy jako gej jestem mniej wiarygodny?
Nie. Orientacja i płeć to dwie osobne sprawy. Diagnosta ma ocenić twoją płeć, orientacja jest tylko dodatkiem, który nie ma wpływu na poczucie płci. To samo tyczy się seksu wykorzystującego piersi czy waginę - nie sprawia to, że jesteś mniej męski. Po prostu akceptujesz swoje ciało, co nie wyklucza się z chęcią przejścia operacji.

Czy transseksualista ma okres?
Transseksualista rodzi się z kobiecym ciałem, więc jeśli jest zdrowy i nie bierze hormonów, to ma normalnie okres. Na hormonach okres zanika, a po drugiej operacji, czyli panhisterektomii, traci możliwość miesiączkowania. Transseksualistki z kolei (czyli kobiety, które urodziły się z męskim ciałem) nie mają okresu nigdy, nawet po operacjach.

Diagnostyka i leczenie

Czy mogę brać hormony jako niepełnoletni?
Tak, o ile zgodzą się na to rodzice, a lekarz uzna, że jesteś gotowy zarówno psychicznie, jak i fizycznie. 

Czy każdy trans chce brać hormony i przejść operacje?
Nie. Zaskakująco duża grupa transów nie robi wszystkich operacji z różnych powodów - część nie widzi takiej potrzeby (zwłaszcza w przypadku transgenderów, czyli osób, które nie chcą przeprowadzić całej zmiany płci), część jest rozczarowana efektami, a część woli specjalistyczne protezy. Tak samo jest ze zmianą danych, męskimi ubraniami itd. Nie ma jednego wzorca, do którego należy się dopasować, żeby być trans*.

W jakim wieku można zacząć?
W każdym, o ile ma się współpracujących rodziców. Nie ma dolnej granicy, jeśli chodzi o wizyty u lekarzy. Hormony lub blokery (środki ograniczające żeńskie hormony) mogą brać już nastolatki, o ile ich organizm jest na to gotowy. Do sądu może się zgłosić dopiero osoba pełnoletnia, co oznacza, że zmiana imienia następuje po osiemnastce. Operacje zalecane są osobom pełnoletnim z powodu późniejszych efektów - najlepiej jest poczekać aż testosteron zrobi swoje, a ciało zwolni w rozwoju.

Od czego zacząć przemianę?
Zastanów się, czego aktualnie potrzebujesz najbardziej. Zacząć można różnie: od rozmowy z rodzicami (najkorzystniejsze w przypadku niepełnoletnich), znalezienia specjalisty lub wdrażania płci w codzienne życie. Jeśli chodzi o oficjalną zmianę, należy zacząć od znalezienia specjalisty - obojętnie, czy będzie to psycholog, psychiatra czy seksuolog. To od ciebie zależy, od którego diagnosty zaczniesz. Dobierz specjalizację lekarza tak, żeby mieć z tego największą korzyść. Przykładowo, jeśli masz problem ze swoim ts lub relacjami z otoczeniem, zacznij od psychologa, który oprócz diagnozy pomoże ci także przepracować ten temat.
Rejestracja na pierwszą wizytę

Kto może mi przepisać hormony/skierowanie na badanie hormonów?
Pierwsze hormony wypisuje diagnosta lub inny seksuolog na podstawie pełnej opinii psych-seks. Na podstawie zaświadczenia od prowadzącego cię seksuologa hormony może ci wypisać każdy inny lekarz, nawet rodzinny. Natomiast skierowanie na badanie hormonów może ci wystawić jedynie lekarz specjalista. Lekarz rodzinny nie ma tego w kontrakcie i żadne zaświadczenia od innych lekarzy nie pomogą, nie może wysłać cię na takie badania.
Skąd bierze się hormony?
 
Do którego lekarza mam się zgłosić?
To od ciebie zależy, od którego diagnosty zaczniesz. Dobierz specjalizację lekarza tak, żeby mieć z tego największą korzyść. Przykładowo, jeśli masz problem ze swoim ts lub relacjami z otoczeniem, zacznij od psychologa, który oprócz diagnozy pomoże ci także przepracować ten temat. Nie polegaj wyłącznie na nazwiskach polecanych w branży transowej. Dostępne listy lekarzy (np. na niebieskim) są świetnym źródłem informacji na początek szukania, warto jednak podzwonić po innych specjalistach, zwłaszcza kiedy do popularnych diagnostów jest daleko lub są drodzy.
Rejestracja na pierwszą wizytę

Czy muszę brać hormony?
Nie, nie ma takiego wymogu. Jest to jednak podstawa do operacji oraz zmiany danych, jeśli więc nie masz przeciwwskazań medycznych do hormonów, będziesz musiał opracować inne argumenty dla sądu oraz przemyśleć metodę operacji (np. piersi mogą po operacji wrócić jak w przypadku ginekomastii fałszywej). Pamiętaj, że branie hormonów tylko na czas rozpraw i/lub operacji z późniejszym odstawieniem jest zwyczajnie głupie i absolutnie nie należy tak robić!
Hormony 


Czy na hormonach rośnie penis?
Nie. Powiększa się łechtaczka, która z czasem przypomina mikropenisa. Występuje naturalna erekcja (tkanki za to odpowiedzialne występują zarówno w penisie, jak i łechtaczce), nie da się jednak oddawać przez nią moczu.

Czy na hormonach rosną mięśnie?
Nic nie urośnie samo z siebie. Zmienia się sposób tycia na męski (brzuszny) i łatwiej jest budować sylwetkę, jednak bez rzetelnych ćwiczeń nie ma co liczyć na wyraźną muskulaturę.
Hormony 

Czy urosnę na hormonach?
Nie. Hormony płciowe i hormon wzrostu to dwie odrębne sprawy. Być może tst wyciśnie coś z twojego dojrzewania, jeśli zacząłeś go brać jako nastolatek i zyskasz centymetr czy dwa. Jeśli zaczynasz go przyjmować jako dorosły, to nikłe szanse. Na hormonach wzrasta jednak pewność siebie, przez co często poprawia się postura (mniej garbienia), co przekłada się na postrzeganie wzrostu.
Czy urosnę na hormonach?

Znajomy używa *jakiegoś leku*, czy to mi pomoże?
Nikt poza lekarzem tego nie wie. Każdy organizm reaguje inaczej, dlatego nie powinno się polegać wyłącznie na rekomendacji znajomego. Dotyczy to zwłaszcza środków zwiększających testosteron, ponieważ źle dobrany środek lub dawka mogą zwiększyć poziom żeńskich hormonów. Nawet jeśli *jakiś lek* działa na większość ludzi dobrze, to akurat tobie może poważnie zaszkodzić lub nie przynieść żadnych efektów (i zmarnujesz pieniądze, które można by było wydać mądrzej).
Hormony

Jakie leki mogę dostać bez recepty?
Głównie nieskuteczne. Rzetelnie działające środki są przepisywane przez lekarzy. Dotyczy to zarówno hormonów, jak i blokerów.
Hormony

Czy muszę przejść operacje?
Nie, o ile nie bierzesz hormonów. W przypadku terapii hormonalnej zaleca się dwie pierwsze operacje ze względu na niezdrowy wpływ męskich hormonów na żeńskie narządy. Ostatnią operację można spokojnie pominąć.
Operacje

Czy muszę przejść operacje w powszechnie przyjętej kolejności?
Nie, choć zwykle należy najpierw wykonać panhisterektomię, a dopiero później wytworzenie męskich narządów.
Operacje 

Czy osoba niebinarna może usunąć piersi?
Tak, o ile według lekarzy i psychologów istnieją medyczne i psychologiczne wskazania, potwierdzone wynikami testów i badań. Otrzymuje wtedy opinię seksuologiczną, z którą może się zgłosić do niektórych prywatnych klinik. Alternatywą jest ekstremalne pomniejszenie biustu, które można wykonać bez konsultacji seksuologicznych (jako kobieta).
Alternatywy dla typowych operacji

Czy muszę chodzić do seksuologa po hormony?
Możesz wziąć od niego zaświadczenie o leczeniu testosteronem/blokerami/innym lekiem, na podstawie którego recepty może wypisywać dowolny lekarz, w tym także lekarz POZ (rodzinny).

Czy znasz seksuologa/psychologa, który przyjmuje w XYZ?
Polecam zajrzeć do Lekarskiej listy czytelników, gdzie na bieżąco uzupełniam specjalistów polecanych i odradzanych.

Czy seksuolog-psycholog może napisać sam całą opinię?
Nie. Do napisania opinii potrzebni są trzej specjaliści: seksuolog, psycholog i psychiatra. Seksuolog-psycholog nie ma uprawnień lekarskich i liczy się jako psycholog, a nie seksuolog. Oznacza to, że po testach i rozmowach z nim i tak będziesz musiał odwiedzić seksuologa z uprawnieniami lekarskimi (po medycynie). Mimo to psycholog-seksuolog jest dobrą opcją, jeśli chodzi o psychologiczną część diagnostyki.
Posty o diagnostyce

Czy lekarz rodzinny może mi wystawić skierowanie na badanie hormonów płciowych/kariotyp?
Nie. Od lekarza rodzinnego możesz dostać skierowanie do specjalisty lub poradni z uprawnieniami do wystawiania skierowań/wykonywania kariotypu. Lekarze rodzinni mają tylko podstawowy pakiet badań, na jaki mogą kierować, a to są badania specjalistyczne.

Jak szybko po (jedynce/dwójce/trójce) będę mógł <robić coś>?
To zależy od rozległości cięcia, tempa gojenia oraz czy wystąpiły jakieś komplikacje. O takie rzeczy należy pytać chirurga przy wypisie, a jeśli zapomniałeś, to zwyczajnie do niego zadzwoń lub napisz mejla. To normalne, że pacjenci dowiadują się o coś także po operacji. To, jak szybko mógł <robić coś> kolega czy inny trans, nie ma znaczenia, bo twoja sytuacja może być kompletnie inna. Różnice między poszczególnymi osobami mogą sięgać nawet pół roku.

Jak mogę przejść w Niemczech refundowaną trójkę?
Musisz mieć niemieckie ubezpieczenie, w opcji pokrywającej tego typu zabiegi i na czas wystarczający do przejścia zarówno konsultacji wstępnych, jak i pooperacyjnych. Obywatelstwo nie jest konieczne (i samo nie wystarczy), ale ułatwia dostęp do pełnego ubezpieczenia.

Relacje z otoczeniem

Jak sprawić, żeby ktoś używał wobec mnie poprawnych końcówek?
Konsekwentnie używać pożądanych końcówek na co dzień. Nie znam lepszej metody, działa zawsze. Nie zmuszaj nikogo do zmiany mówienia - tak samo jak ty nie chcesz być zmuszany do używania "poszłam", tak oni nie chcą używać "poszedłeś". Im bardziej naciskasz, tym większy opór rodzi się w danej osobie. Kiedy zmiana końcówki jest własną decyzją, przychodzi o wiele łatwiej. Dotyczy to zarówno znajomych, jak i rodziców czy współpracowników. Na początku będą się mylić w końcówkach, dzięki byciu przyzwyczajonym do ich używania przez ciebie. Z czasem będzie coraz naturalniej aż żeńskie końcówki pójdą w zapomnienie. Zwykle zajmuje to kilka miesięcy, może jednak trwać krócej lub dłużej.

Czy muszę uprawiać seks w jakiś określony sposób?
Tak: za zgodą każdej osoby, która w nim uczestniczy oraz z troską o zdrowie. Poza tym nie ma żadnych nakazów ani zakazów. Możesz unikać używania żeńskich części, możesz pozwalać wyłącznie na dotykanie, a możesz też uprawiać seks waginalny - nie ma tu żadnych ograniczeń.
Jak powiedzieć (rodzicom/partnerce/przyjaciołom), że jestem transseksualny?
Najlepiej zrobić to prostym językiem i własnymi słowami, przygotowując sobie wcześniej orientacyjny plan działania. Warto też przygotować daną osobę na swój coming out, np. poprzez podrzucanie jej materiałów o tematyce LGBT+. Najważniejsze to wybranie odpowiedniej chwili (zadbanie o atmosferę) oraz podejście do tematu bez negatywnych emocji (jeśli uważasz sprawę za naturalną, innym udzieli sie to podejście).
Coming out: w formie rozmowy, w formie listu

Wygląd 


Jak schować piersi?
Jest na to wiele sposobów. Można robić to wyłącznie za pomocą układu ciała i ubrań, można używać domowych sposobów (bandaże, samodzielne uszyte spłaszczaki, za małe topy sportowe itd.) lub sięgnąć po kupny binder (kamielka/koszulka/pas spłaszczający zaprojektowany dla transów).

Jakie spodnie nosić przy szerokich biodrach?
Należy unikać bardzo wąskich nogawek. Najlepsze są kroje proste lub lekko rozchylające się ku dołowi (nie muszą to być od razu dzwony, są też inne modele). Najskuteczniejsze są ciemne kolory, jeśli jednak krój jest dobrany odpowiednio, kolor ma o wiele mniejsze znaczenie.
Jakie spodnie wybrać?

Jak można zmienić głos bez hormonów?
Należy go codziennie trenować. Przy solidnej pracy efekty są porównywalne z hormonami.
Ćwiczenie głosu 

Papierologia

Jak zmienić dane w dzienniku szkolnym/indeksie/innym spisie?
W przypadku osób niepełnoletnich prawdopodobnie szkoła niczego nie zmieni ani nie dopisze, jeśli rodzice nie poprą prośby. Pełnoletni uczniowie lub studenci mogą złożyć podanie o zmianę danych lub dopisanie męskiego imienia koło żeńskiego. Wszystko zależy od dobrej woli dyrekcji, która nie ma obowiązku niczego zmieniać bez urzędowej zmiany danych. Nie wolno natomiast wymieniać legitymacji, ponieważ jest to fałszowanie dokumentów.
Wymiana dokumentów w szkole: część pierwsza, część druga.

Czy każdy może iść do sądu zmienić płeć?
Nie. Tylko osoby o męskiej płci psychicznej (w przypadku k/m) mogą zmienić płeć metrykalną. Osoby trans* z inną płcią lub osoby non-binary nie mogą tego zrobić. Sąd nie orzeka, że "nie jesteś kobietą". Sąd orzeka, że "jesteś mężczyzną". Pójście z inną płcią psychiczną oznaczałoby albo przegranie sprawy, albo składanie fałszywych zeznań (prawdopodobnie podpartych przekłamanymi dokumentami medycznymi), co jest nielegalne i za co można ponieść odpowiedzialność karną. Osoby trans* i non-binary mogą zmienić swoje dane na neutralne płciowo bez sprawy w sądzie oraz przejść mastektomię, jeśli dostaną wyraźne wskazania od diagnostów. Do sądu nie mogą zgłosić się także osoby bez trwałych zmian w ciele (poniżej 3-6 miesięcy terapii hormonalnej w zależności od metody i dawki), jeśli nie mają wskazań medycznych do niepodejmowania leczenia lub innego wyjaśnienia podpartego wynikami w diagnozie psych.-seks. Od razu ostrzegam, że przyjmowanie hormonów tylko na czas rozprawy jest nie tylko głupie, ale może też doprowadzić do zmiany wyroku.

Czy muszę iść do sądu?
Tak, jeśli chcesz zmienić dane. Nie ma innej drogi do zmiany imienia i nazwiska na męskie, jeśli oficjalna płeć jest żeńska. W przypadku brania hormonów zaleca się panhisterektomię, która jest dozwolona dopiero po zmianie płci metrykalnej. W innych przypadkach nie jest to konieczne. Zmiana imienia na neutralne płciowo jest możliwa bez zmiany płci metrykalnej.
Procedura sądowa

Czy rodzice muszą być w sądzie?
Trzeba ich pozwać, jeśli żyją, natomiast niekoniecznie muszą być na samej rozprawie. Mogą napisać do sądu prośbę o rozprawę pod ich nieobecność lub zwyczajnie nie przyjść (rozprawa i tak się odbędzie, choć mogą wtedy ponieść konsekwencje określone przez dany sąd). Nie da się załatwić tego bez ich wiedzy.

Czy muszę przejść mastektomię do zmiany dokumentów?
Nie. W polskim prawie nie jest konkretnie określone, kiedy należy przejść pierwszą operację. Zazwyczaj robi się ją dopiero po zmianie dokumentów (tylko wtedy jest szansa na refundację). Sąd wymaga zmian fizycznych w ciele, jeśli chodzi o zmianę płci metrykalnej, jednak wystarcza do tego odpowiednio długa terapia hormonalna (minimum 3-6 miesięcy). Pozostałe operacje mogą być wykonane wyłącznie po zmianie płci, ponieważ w innym przypadku są ubezpłodnieniem i lekarz może stracić pracę.
Posty o urzędach

Czy mogę złożyć pozew przed 18-stką?
Nie. Nawet jeśli masz poparcie rodziców, musisz mieć skończone 18 lat, żeby starać się o prawną zmianę płci.

Co z drugim imieniem przy zmianie danych?
Nie ma znaczenia, ile miałeś wcześniej imion ani na ile chcesz zmienić. Możesz wziąć dwa, jeśli miałeś tylko jedno lub jedno, jeśli miałeś wcześniej dwa.

Jaki akt urodzenia dołączyć do pozwu, całkowity czy skrócony?
Potrzebujesz zupełnego (całkowitego) odpisu aktu urodzenia.

Pozostałe

Czy zmiana płci jest refundowana?
Częściowo. Całą lub większą część diagnozy można załatwić na NFZ, możliwa jest także refundacja pierwszej operacji z ewentualną drugą (tutaj nieliczne przypadki, chyba że ze względów zdrowotnych). Hormony nie są refundowane. Jeśli chodzi o prawo, to można wystąpić o zwolnienie z opłat sądowych. Chodzą plotki o planowanej refundacji zmiany płci, jednak nie jest to nic konkretnego ani pewnego.

Ile kosztują operacje?
To zależy od techniki wykonywania oraz miejsca, do którego się zgłaszasz. Zwykle jest to koszt od 4tys do 15tys w przypadku pierwszych dwóch operacji, trzecia zależy od techniki i chirurga.

Gdzie mogę kupić najtańsze (bindery/pakery)?
Zajrzyj do postów z kategorii "Ekonomiczny transseksualizm". Znajdziesz tam zestawienia najtańszych akcesoriów oraz inne sposoby, jak zaoszczędzić na zmianie płci.

Czy mam obowiązek stawić się na komisję wojskową?
Po zmianie płci metrykalnej (sąd) - tak. Nie ma znaczenia, czy dostałeś wezwanie, czy masz adres zameldowania ani czy jesteś niepełnosprawny. Każdy mężczyzna (oraz inne osoby określone przepisami) ma obowiązek uregulować swój stosunek do służby wojskowej. Na pewno usłyszysz pełno historii "ja nie poszedłem i nic się nie działo", ale pamiętaj, że prawo pozwala na stosowanie grzywny oraz przymusowe doprowadzenia przez mundurowych w razie olewania sprawy.

Więcej pytań i odpowiedzi oraz ważne informacje:
Spis najważniejszych postów
Grabieżca i Piotrek odpowiadają
Hormonalne FAQ
Spłaszczakowe FAQ
Przydatne Aski
Odpowiedzi na Asku